Met diepe droefheid maar ook met trots en tederheid, herdenken we vandaag onze dierbare collega Dr. Pierre Ryckmans. Hij was een toegewijde arts, een bevlogen humanist en een onmisbare kracht binnen vzw Straatverplegers. Zijn overlijden laat een grote leegte achter, niet alleen bij ons, zijn collega's en vrienden, maar ook bij de vele dakloze personen voor wie hij zich onvermoeibaar inzette.
Pierre stond bekend om zijn warme persoonlijkheid, zijn scherpe inzichten en zijn grenzeloze inzet voor de meest kwetsbaren in onze samenleving. Als arts en medisch coördinator bij Straatverplegers wist hij dat medische zorg slechts een deel van de oplossing was. Hij begreep dat echte verandering begon bij het opbouwen van vertrouwen en het bieden van een menswaardig bestaan. Voor hem was elke dakloze persoon niet enkel een patiënt, maar een mens met een verhaal, een verleden en een toekomst die nog geschreven kon worden.
Samen met Emilie Meessen bouwde hij over de afgelopen jaren de organisatie uit tot een referentie op het vlak van de re-integratie van de meest kwetsbare dakloze mensen.
Bijna twintig jaar geleden, kruisten de paden van Pierre en Straatverplegers elkaar. Hij had er dan al een hele carrière opzitten als arts en activist, bij Artsen zonder Grenzen, Handicap International en Dokters van de Wereld. Via die engagementen kwam hij in contact met Emilie Meessen en Sara Janssens, die net hun project Straatverplegers hadden opgestart.
Van in het begin schonk hij het project van Emilie en Sara zijn volle vertrouwen en medewerking. In 2007 stapte hij mee in de Raad van Bestuur, in 2008 werd hij personeelslid en co-coördinator om mee te helpen de organisatie en methodologie te structureren.
Van dan af speelde hij een sleutelrol in de aanpak van Straatverplegers, waarbij de focus niet enkel lag op medische verzorging, maar ook op structurele huisvesting en langdurige begeleiding. Zijn visie was helder: dakloosheid is geen onafwendbaar lot, maar een probleem dat we als samenleving kunnen oplossen met de juiste inzet en middelen. Hij was het die insisteerde op zoek te gaan naar patiënten die leken verdwenen te zijn, om toch zeker niemand te vergeten.
Zijn expertise als medicus, zijn jarenlange terreinervaring in binnen- en buitenland en zijn buitengewone humanitaire engagement stelde hij voor de volle 200% ten dienste. Zijn komst veranderde de organisatie radicaal: de opvolging van de patiënten werd gestroomlijnd met duidelijke prioriteiten en een strikte methodologie werd geleidelijk aan uitgewerkt. Vanaf 2009 begon het denkwerk om een methodologisch handboek uit te werken, dat uiteindelijk in 2015 in een eerste editie zou verschijnen, en in 2023 een herziene uitgave kende, met Pierre als een van de hoofdauteurs. In dat alles vormde hij een goed geoliede tandem met Emilie.
Onder de impuls van Pierre groeide ook het besef dat mensen op straat verzorgen, niet meer dan het begin kan zijn van een langer traject dat er toe leidt dat de persoon in kwestie uit de straat geraakt. Hij deed het besef groeien dat het echte werk pas begint wanneer iemand onderdak heeft gevonden, omdat het behouden van stabiliteit en het heropbouwen van een leven vaak de grootste uitdaging is.
“Mensen uit de straat halen, het is mogelijk”, werd al snel de slagzin.
Daarbij kwam het belang van het sociale statuut van de patiënten en het creëren en vinden van huisvesting volop op het voorplan. Sociaal assistenten deden hun intrede in de organisatie, om patiënten te helpen de administratieve obstakels tot herhuisvesting uit de weg te ruimen. “Huisvesting is deel van de behandeling”, zo omschreef Pierre het graag. Straatverplegers werd een van de eerste Housing First projecten in België.
Ondanks het feit dat de dakloosheidscijfers jaar na jaar bleven stijgen, maar op basis van de positieve resultaten van Straatverplegers, groeide toch de overtuiging, dat mits een sterke methodologie, de nodige tijd en een georganiseerde samenwerking met de vele maatschappelijke geledingen, een eind maken aan dakloosheid, een reële mogelijkheid is. Van “mensen uit de straat halen”, evolueerde het objectief van Straatverplegers naar “een eind maken aan dakloosheid”, niet alleen op het individuele niveau, maar ook op maatschappelijk niveau.
Pierre was, op zijn eigen, bezadigde, maar daarom niet minder hardnekkige manier, een activist in bloed en nieren. De noodzaak van een sterke communicatie en intensief politiek lobbywerk stonden voor hem buiten kijf. Hij stuurde de organisatie dan ook in een richting waarbij naast van het terreinwerk ook een stevige sensibiliserende poot werk werd opgezet.
Een hoogtepunt voor de organisatie en voor Pierre was ongetwijfeld de studiedag naar aanleiding van de tiende verjaardag van Straatverplegers, “Van droom naar werkelijkheid” in november 2016. Straatverplegers wierp er zijn volle gewicht in de strijd om de sectorcollega’s en het bredere maatschappelijke middenveld mee te krijgen in de idee dat een eind maken aan dakloosheid, een haalbare kaart is.
Pierre maakte ook van alle mogelijke fora gebruik om die boodschap goed geargumenteerd en met hardnekkigheid te verkondigen: netwerkvergaderingen, artikels, politieke ontmoetingen en zijn LinkedIn-account, geen gelegenheid liet hij onbenut om zijn overtuiging uit te dragen, de effectiviteit van de Straatverplegers- methodologie in de kijker te zetten, politieke en maatschappelijke spelers op hun verantwoordelijkheid te wijzen en respect te betuigen aan de dakloze mensen die vanuit een quasi onmogelijke positie de stappen zetten om uit hun situatie te geraken.
Pierre was rotsvast overtuigd van het belang van betaalbare huisvesting als sleutel voor de oplossing van dakloosheid. Hij was dan ook een van de grote aanjagers binnen de organisatie om werk te maken van een Stichting van publiek recht om onze capaciteit om woningen te verwerven en waar mogelijk te creëren naar een hoger niveau te tillen. De Stichting Casa+ werd in 2024 officieel opgericht.
Pierre heeft niet alleen een grote invloed gehad op de organisatie en methodologie van Straatverplegers, ook op de collega’s heeft hij een diepe indruk nagelaten. Tientallen jonge verpleegsters en verplegers, sociaal werkers en sociaal assistenten werden fundamenteel beïnvloed en geïnspireerd door zijn bevlogen inzichten, zijn onvoorwaardelijke geloof in hun kunnen en de vaderlijke raad waarmee hij hen bijstond, ook in zaken die niets met het werk te maken hadden.
Als zijn collega's bij Straatverplegers zullen we zijn levenswerk voortzetten, gedragen door zijn waarden en overtuigingen. Zijn nalatenschap leeft voort in de mensen die hij hielp, in de projecten die hij inspireerde en in de hoop die hij bracht.
Pierre was meer dan een arts. Hij was een mentor, een vriend en een bron van inspiratie voor ons en voor vele anderen. Zijn geduld, empathie en onverzettelijke geloof in de kracht van menselijke waardigheid lieten een diepe indruk na op iedereen die met hem samenwerkte. Hij had de gave om mensen te zien zoals ze werkelijk waren, zonder vooroordelen en met een open hart.
Rust zacht, Pierre. Je blijft voor altijd in onze harten en geesten. Je bent geweldig!